Domenikos Theotokopoulos, czyli El Greco oraz jego arcydzieło w… Polsce!

Domenikos Theotokopoulos, znany szerzej jako El Greco, to jeden z najwybitniejszych malarzy hiszpańskiego „złotego wieku”. Jego twórczość cudownie łączy w sobie elementy estetyki renesansu oraz baroku, a ponadto charakteryzuje się niesamowitą i godną podziwu ekspresją i dynamiką.

Wśród dzieł El Greca znajduje się obraz „Ekstaza świętego Franciszka”, na którym malarz zaprezentował wybitnego świętego Kościoła katolickiego — rzecz jasna, Franciszka z Asyżu. Obraz ten uznaje się za jedno z najcenniejszych dzieł artysty. Co ciekawe, obecnie znajduje się on w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach.

Historia odkrycia

Obraz został kupiony w 1927 roku w warszawskim antykwariacie przez katolickiego kapłana Franciszka Szymona, wówczas pełniącego funkcję proboszcza parafii w Kosowie Lackim. Dzieło „Ekstaza świętego Franciszka” przedstawia postać tytułowego mężczyzny, który znajduje się w otoczeniu aniołów, w chwili otrzymania stygmatów.

W 1964 roku dwie badaczki z Polskiej Akademii Nauk, Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska, odwiedziły świątynię w Kosowie Lackim w związku z pracami nad katalogiem dzieł sztuki sakralnej. W trakcie oględzin obrazu zwróciły one uwagę na to, że jego styl okazuje się podobny do twórczości — a jakże! — El Greca!

Badania konserwatorskie, przeprowadzone w latach 70. XX wieku, potwierdziły to przypuszczenie. Obraz został odrestaurowany i teraz można go zobaczyć we wspomnianym już Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach.

Renowacja „Ekstazy świętego Franciszka”

Renowacja obrazu była oczywiście procesem bardzo wymagającym i trwającym niezwykle długo. Dzieło pozostawało wówczas w bardzo złym stanie, a na jego powierzchni widoczne były liczne przetarcia i uszkodzenia. 

Prace konserwatorskie rozpoczęły się w 1970 roku. W fazie początkowej usunięto z obrazu grubą warstwę przemalowań, jaka została nałożona najpewniej w XIX wieku. Kolejnym krokiem była restauracja oryginalnej warstwy malatury. Również wtedy podjęto się uzupełnienia ubytków i istniejących pęknięć.

W trakcie prac konserwatorskich odkryto także, że obraz jest w rzeczywistości bardziej rozbudowany, niż pierwotnie podejrzewano. Po usunięciu wymienionych już przemalowań dało się zobaczyć np. to, że w tle dzieła widoczny jest widok na miasto.

Obecny stan obrazu

Po dokonanej renowacji obraz „Ekstaza świętego Franciszka” prezentuje się w świetnym wręcz stanie. Dzieło jest obecnie jednym z najcenniejszych dzieł sztuki znajdujących się w Polsce i  zdecydowanie stanowi istotny element polskiego dziedzictwa kulturowego.

Odkrycie „Ekstazy świętego Franciszka” w Kosowie Lackim z całą pewnością było wydarzeniem o międzynarodowym znaczeniu. Obraz ten stanowi jedno z najznamienitszych dzieł El Greca i pozostaje przykładem na to, iż jego twórczość jest unikatowa. 

Renowacja obrazu pozwoliła na przywrócenie mu jego dawnej świetności i umożliwiła jego prezentację szerokiemu gronu odbiorców. 

Życie i twórczość El Greca

El Greco przyszedł na świat w 1541 roku w Kandii, czyli stolicy tureckiej Krety. Rodzina twórcy była pochodzenia greckiego i trudniła się szeroko pojętym rzemiosłem. El Greco od czasów dzieciństwa przejawiał zainteresowanie sztuką i chętnie uczył się malarstwa w szkole ikonograficznej, do której uczęszczał.

W roku 1567 El Greco wyjechał do Wenecji, gdzie studiował u Tintoretta i Tiziana. W tym pięknym mieście namalował również swoje pierwsze istotne dzieła, w tym „Świętego Łukasza malującego Madonnę” oraz „Męczeństwo świętego Maurycego”.

Następnie, w 1570 roku El Greco wyemigrował do Rzymu, gdzie przebywał przez kolejnych siedem lat. W Rzymie stworzył kilka ważnych obrazów, z których na uwagę zasługuje przede wszystkim „Wniebowstąpienie” i „Rozgrzeszenie Marii Magdaleny”.

W 1577 roku El Greco wyjechał do Toledo w Hiszpanii. To właśnie tam pędził resztę swojego życia i stworzył swoje najwybitniejsze dzieła, w tym znaną nam już „Ekstazę świętego Franciszka”, a także „Trójcę Świętą” i „Wniebowstąpienie”.