Dlaczego obrazy średniowiecznych artystów są anonimowe?

Średniowiecze jest specyficznym okresem w historii sztuki, który charakteryzował się m.in. tym, że nastąpił wówczas bardzo dynamiczny rozwój, jeśli chodzi o malarstwo sakralne, w tym nie tylko takie na płótnie, ale także w formie fresków. Dzieła te nierzadko były monumentalne! Do dziś zachowało się wiele z nich. Wszystkie one są doskonałym przykładem ponadczasowego piękna i umiejętności artystycznych twórców. 

Co ciekawe, okazuje się, że niestety w przeważającej liczbie przypadków, nie mamy wiedzy odnośnie do tego, kto jest autorem poszczególnych prac. Z czego to wynika? Dlaczego tak wiele średniowiecznych obrazów jest anonimowych? Tego, a także wielu innych interesujących rzeczy na ten temat dowiesz się czytając niniejszy artykuł. Przyjrzymy się wspólnie specyfice ówczesnej kultury w zakresie sztuki, a także relacji pomiędzy malarzem, a powstającym dzięki jego pracy obrazem. Nie pominiemy także wpływów społecznych i politycznych związanych z tym zagadnieniem, ani tego, jak odbywało się rozpowszechnianie dzieł sztuki. 

Omówienie tematu anonimowości w sztuce średniowiecznej

To zagadnienie jest niezwykle ważne, ponieważ bez cienia wątpliwości stanowi jeden z najistotniejszych elementów tego artykułu! Należy tutaj pochylić się konkretnie nad tym, z jakiego powodu tak ogromna część średniowiecznych dzieł sztuki pozostało anonimowymi. Do tej pory badacze starają się odkryć tożsamość tych artystów, jednak najczęściej bezskutecznie. Czy brak podpisów pod zakończonymi obrazami wynikał z niedbałości o to lub ze wstydu, że dzieło nie jest wystarczająco dobre? Niezupełnie! Sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. 

Przede wszystkim warto pamiętać, że powody anonimowości średniowiecznych prac artystycznych są bardzo różne. Powszechne było wówczas nie podpisywanie się pod obrazamim a w przypadku sztuki sakralnej, takie działanie było postrzegane jako coś nie na miejscu. Panowało wówczas przeświadczenie, że cokolwiek człowiek stworzy, robi to dla Boga, a nie dla siebie lub poklasku. Należało wobec tego wyprzeć się wszelkiej gratyfikacji za to, co zostało stworzone ku czci stworzyciela. 

Jednakże fakt, iż tak wiele obrazów powstałych w epoce średniowiecza pozostaje anonimowa, stanowi problem dla historyków i badaczy tego okresu. Wielu z nich bardzo chciałoby poznać sylwetki twórców, których praca wpłynęła tam mocno na kształtowanie się świata sztuki europejskiej (i nie tylko!) w kolejnych stuleciach. 

Próby ustalenia, kto i co namalował 

Kolejnym aspektem wartym poświęcenia mu uwagi jest to, jak wyglądają próby ustalenia tożsamości średniowiecznych artystów. W tym celu badacze korzystają z najróżniejszych źródeł celem uzyskania istotnych dla nich informacji, mowa między innymi o zachowanych dokumentach historycznych, materiałach archeologicznych, ikonografii lub nawet analizach poszczególnych styli malarskich. 

Warto też dodać, że w licznych przypadkach konieczne jest korzystanie z dostępnych obecnie technologii. Obecnie mamy bowiem do dyspozycji wiele innowacyjnych metod, które w konsekwencji mogą pomóc osiągnąć upragniony cel. 

Przypomnienie głównych wydarzeń i trendów kulturowych w średniowiecznej Europie

Średniowiecze to okres w historii Starego Kontynentu, który trwał przez całe 1000 lat, od V do XV wieku. Był to czas, w którym Europa doświadczyła wielu zmian kulturowych, politycznych oraz społecznych. W tej epoce ludzkość doświadczała także intensywnego rozwoju w różnych dziedzinach, w tym zwłaszcza w sztuce, architekturze, rzeźbie i — oczywiście — w zakresie malarstwa. 

W średniowiecznej Europie miało miejsce wiele ważnych wydarzeń, które bez cienia wątpliwości miały bezpośredni wpływ na to, jak prezentował się ówczesny świat sztuki. Przykładem jednego z nich jest działalność Kościoła katolickiego, który wtedy właśnie zaczął funkcjonować jako instytucja. Stał się on tym samym swoistym mecenatem sztuki, ponieważ właśnie on finansował wiele projektów artystycznych, przy okazji sprawując niemal pełną kontrolę nad ich twórcami. Wprowadzone została różne nakazy i zakazy, a wszystkie one oddziaływały na to, jaki był ostateczny wygląd poszczególnych dzieł. 

Kolejnym ważnym wydarzeniem było rozpowszechnianie się chrześcijaństwa w Europie. Skala tego zjawiska było ogromna. Religia odegrała tym samym kluczową rolę w temacie, jakim jest rozwój sztuki, a w tym przypadku zwłaszcza malarstwa. To właśnie z tego powodu dominującym w ich tematem są sceny biblijne i związane z religijnością, a także postacie różnych świętych i męczenników. 

Trendy kulturowe w kolejnych latach

Istotnym trendem kulturowym, który pojawił się u schyłku średnowiecza oraz w renesansie, który po nim nastąpił, był humanizm. Zmieniło się wtedy bardzo wiele, ponieważ nagle to człowiek, a nie Bóg znalazł się w głównym centrum zainteresowania. Taka koncepcja mocno wpłynęła także na sztukę. Wówczas zaczęto częściej przedstawiać ludzi niezwiązanych ze światem religii, a same postacie zaprezentowane na obrazach wydają się bardziej realistyczne i oddawać konkretne cechy charakteru. 

Reasumując: wiele wydarzeń oraz trendów kulturowych miało znaczenie dla kształtowania się świata sztuki w średniowiecznej Europie. To właśnie na ich podstawie powstawały pewne tendencje i wzorce. Koniec końców również ze względu na ludzkie przekonanie w tych czasach, że to Bóg jest najważniejszy, wiele z tych dzieł niestety pozostaje do dziś anonimowymi.