Peter Paul Rubens: mistrz baroku, który inspiruje do dziś

Peter Paul Rubens zdecydowanie był jednym z najwybitniejszych malarzy epoki baroku. Cechami charakterystycznymi jego prac są żywe kolory, bardzo dynamiczne kompozycje oraz bogactwo detali. Rubens był też utalentowanym rysownikiem, grafikiem i — co być może zdziwi niektórych — dyplomatą!

Rubens przyszedł na świat w Siegen w Niemczech w 1577 roku. Już w wieku zaledwie 13 lat przeniósł się do Antwerpii w Belgii, gdzie rychło rozpoczął studia artystyczne. Szybko zyskał uznanie jako uzdolniony malarz. W 1600 roku wyjechał do Włoch, aby tam oddawać się studiom nad dziełami najlepszych artystów  renesansu.

Po powrocie do Antwerpii Rubens postanowił rozpocząć karierę niezależnego malarza. Co ciekawe, niezwykle stał się nad wyraz popularny, aby chwilę później zyskać miano jednego z najpopularniejszych malarzy w całej Europie. Rubens tworzył portrety, obrazy religijne, sceny mitologiczne i historyczne. Jego dzieła znajdują się obecnie w największych muzeach na całym globie, w tym między innymi w Luwrze w Paryżu, Galerii Obrazów Pałacu Wersalskiego i Muzeum Prado w Madrycie.

Rubens był mistrzem baroku, epoki charakteryzującej się przede wszystkim ekspresją, ruchem i — co oczywiste — dynamiką. Jego dzieła z tego powodu pełne są żywych barw, zdającej się drgać kompozycji i bogactwa szczegółów. Dzieła Rubensa inspirują artystów do dziś. Jego styl można odnaleźć w twórczości wielu współczesnych malarzy, takich jak Francis Bacon, Lucian Freud i Peter Doig.

Barok w twórczości Rubensa

Rubens był jednym z najważniejszych przedstawicieli baroku w kontekście sztuki Starego Kontynentu. Jego styl charakteryzuje się przede wszystkim:

  1. Ekspresją, ponieważ Rubens był doskonały w przedstawianiu emocji i uczuć. Jego postacie są pełne energii i ruchu, a wyrazy ich twarzy dosłownie zdają się zdradzać ich myśli;
  2. Ruchem — tzw. rubensowskie obrazy niemal zdają się poruszać. Linie, postacie i tła są dynamiczne i sprawiają wrażenie, że całość przedstawienia zaraz wyjdzie poza płótno;
  3. Dynamika — kompozycje na obrazach Rubensa są złożone i wieloplanowe, a przedstawione postacie często znajdują się w różnych, skomplikowanych nierzadko pozach i pozycjach.
  4. Żywymi kolorami — Rubens używał pełnego koła barw, nie bał się intensywnych i trudnych kolorów, ponieważ najwyraźniej sądził, że nadają one jego obrazom energii i radości.
  5. Bogactwem szczegółów — Rubens był naprawdę zdolnym malarzem, który zwracał uwagę na najdrobniejsze detale. Jego dzieła są tak dopracowane, że sprawiają wrażenie niesamowicie realistycznych i wręcz namacalnych. 

Tematyka i obrazów Rubensa i jego technika 

Peter Paul Rubens podejmował na płótnach wiele tematów, w tym:

  1. Portrety — trzeba tutaj zaznaczyć, że Rubens wciąż w niektórych kręgach uważany jest za jednego z najwybitniejszych portrecistów w historii sztuki. Jego dzieła uwieczniające różnych ludzi są pełne ekspresji i uroku;
  2. Religia — słynnym przykładem jest w tym przypadku cykl obrazów do kościoła w Antwerpii;
  3. Mitologia — Rubens był również zdolnym malarzem mitologicznym. Jego obrazy przedstawiają różne sceny z mitologii greckiej i rzymskiej;
  4. Historia — artysta malował wiele przedstawień różnych wydarzeń historycznych;
  5. Nagość — nie bez powodu do czasów obecnych przetrwało określenie „rubensowskie kształty”.

Wpływ Rubensa na sztukę współczesną

Dzieła Rubensa inspirują artystów z całego świata po dziś dzień. Jego styl można odnaleźć w twórczości licznych współczesnych malarzy, takich jak chociażby Francis Bacon, Lucian Freud i Peter Doig.

Francis Bacon, słusznie nazywany jednym z najwybitniejszych malarzy XX wieku, wyraźnie kształtował swoje poczucie estetyki na sztuce Rubensa, szczególnie jeśli chodzi o jego portrety.  Z kolei Bacon często przedstawiał ludzkie postacie w dynamicznych i ekspresyjnych kompozycjach, często z wykorzystaniem groteski i karykatury. W tym także trudno nie zauważyć inspiracji płótnami mistrza renesansu. 

Lucian Freud, kolejny prawdziwie wybitny XX-wieczny malarz, także odnajdywał inspirację w obrazach namalowanych przez Rubensa. Freud jest znany z bardzo realistycznych portretów, które często przedstawiają ludzkie ciało w nieoczywisty i naprawdę śmiały sposób.

Peter Doig, współczesny malarz kanadyjski, też czerpie z twórczości Rubensa pełnymi garściami. Doig wykorzystuje żywe barwy i dynamiczne kompozycje, aby namalować obrazy łączą w siebie nieskazitelne piękno i nutkę tajemnicy.

Poza malarzami, wpływ Rubensa da się również zaobserwować w twórczości innych artystów, takich jak:

  • Henry Moore, brytyjski rzeźbiarz, który w swoich pracach często przedstawiał ludzkie postacie w dynamicznych i ekspresyjnych kompozycjach;
  • Alexander Calder, amerykański rzeźbiarz, który tworzył ruchome rzeźby, przypominające „poruszające się” postacie Rubensowskich obrazów;
  • Martha Graham, amerykańska tancerka i choreografka, która w swoich choreografiach często inspirowała się sztuką Rubensa.

Rubens był jednym z najlepszych malarzy w historii. Jego dzieła są pełne ekspresji, ruchu i dynamiki. Wpływ Rubensa na sztukę współczesną jest wciąż widoczny i inspiruje kolejnych artystów do tworzenia własnych, oryginalnych dzieł.

Rubensowskie kształty, czyli jakie?

Postacie Rubensa są pełne wdzięku i wydają się być dosłownie miękkie. Ich kontury są zaokrąglone i gładkie, jakby zostały wyrzeźbione z plasteliny. To sprawia, że odbiorca widzi je jako bardziej realistyczne, zupełnie jakby znajdowały się w zasięgu jego ręki. 

Rubensowskie kobiety są pełne i krągłe. Ich ciała autor przedstawiał zwykle w dynamicznych pozach, które miały podkreślać naturalne piękno i siłę. Rubens nie bał się ukazywać kobiet z obfitymi kształtami, ponieważ w epoce baroku właśnie takie przedstawicielki płci pięknej były uważane za symbol bogactwa i płodności.

Twarze postaci Rubensa są zazwyczaj duże i bardzo wyraziste. Zdradzają one mnóstwo emocji i uczuć. Malarz ten był mistrzem portretów, a bohaterowie jego obrazów często wyglądają tak, jakby byli żywi i oddychali. 

Kobiety uwieczniane przez tego artystę mają duże — żeby nie powiedzieć, że ogromne — usta, które stanowią symboliczne wyrażenie zmysłowości i erotyzmu. Rubens przedstawiał kobiece ciała w sposób otwarty i bezpośredni. Jego obrazy ukazują kobiety w różnych pozach, które mają podkreślać ich piękno i seksualność.

Rubensowskie kształty są pełne ekspresji i energii. Pomagają one stworzyć wrażenie ruchu i dynamiki. Są również atrakcyjne i harmonijne, co z pewnością jest tylko jednym z wielu powodów, dla których dzieła Rubensa są tak zachwycające.

Barokowy kanon piękna kobiety

Kanon piękna kobiety w epoce baroku był zupełnie inny niż w epoce renesansu. W renesansie idealną kobietą była smukła i filigranowa, z delikatnymi rysami twarzy. W baroku natomiast podobały się panie pełne i kształtne, z bujną fryzurą i obfitymi wargami.

Rubensowskie kształty idealnie wpisują się w barokowy kanon piękna. Jego obrazy przedstawiają kobiety, które przepełnia życie i energia. Są to postacie silne i niezależne, które nie boją się pokazywać swoich kobiecych atutów.

Ciekawostki o Rubensie — o czym warto wiedzieć?

Rubens był bardzo płodnym artystą. Stworzył ponad 2000 obrazów, 2000 rysunków i 300 grafik.

Jego prace znajdują się obecnie w wielu muzeach i galeriach sztuki na terenie całego globu. A ponadto:

  • malarz ten był znany z szybkiego i wydajnego malowania. Często pracował z zespołem pomocników, którzy asystowali mu w malowaniu tła i szczegółów;
  • Rubens był też dyplomatą. W latach 1628-1630 reprezentował Flandrię na dworze hiszpańskiego króla Filipa IV, gdzie negocjował tam między Flandrią a Hiszpanią;
  • Rubens był również zaangażowany w negocjacje w sprawie małżeństwa hiszpańskiego księcia Baltazara Karola z angielską księżniczką Henriettą Marią;
  • był żonaty dwa razy. Pierwszą żoną była Isabella Brant, z którą spłodził ośmioro dzieci. Drugą żoną była Helena Fourment, z którą miał 5 potomków. Jako ojciec był bardzo przywiązany do swoich pociech, uwiecznił je na wielu portretach;
  • kochał sztukę antyczną. Często podróżował specjalnie do Włoch, aby studiować tam dzieła starożytnych mistrzów. Rubens wykorzystał swoje inspiracje antykiem w swoich własnych pracach;
  • był również wielkim miłośnikiem zwierząt — posiadał między innymi psy, koty, konie i strusie.

Najsłynniejszy obraz Rubensa, czyli „Zdjęcie z krzyża”

„Zdjęcie z krzyża” to jeden z najbardziej poruszających i ekspresyjnych obrazów religijnych w historii sztuki. Peter Paul Rubens namalował go w 1617 roku, a samo dzieło przedstawia scenę ściągnięcia Jezusa z krzyża.

Rubens zaprezentował tę scenę w bardzo dramatyczny sposób, co wzbudza przekonanie, że jest ona autentyczna. Jezus jest zdejmowany z krzyża przez grupę kilku mężczyzn, w tym Jana Ewangelistę, oraz swoją matkę, Marię z Nazaretu. Ciało Chrystusa jest wyraźnie wychudzone i okaleczone, a na jego twarzy maluje się potężny ból i ogromne cierpienie.

Kompozycja obrazu pozostaje dynamiczna. Postacie widoczne na płótnie są w ruchu, a ich wyrazy twarzy zdradzają mnóstwo uczuć i emocji. Rubens posłużył się w swojej pracy żywymi kolorami, aby dodatkowo podkreślić w ten sposób dramaturgię tego wydarzenia.

Obraz jest doskonałym przykładem stylu epoki baroku, którego cechami charakterystycznymi są: ekspresja, ruch i — a jakże! — dynamika. Malarz sprytnie wykorzystał te elementy, aby stworzyć stworzyć piękne, ale i niezwykle poruszające dzieło. 

Oto kilka ciekawych informacji o „Zdjęciu z krzyża”:

  • obraz jest bardzo duży, ma wymiary 4,24 x 3,51 m;
  • płótno powstało na zamówienie dla kościoła św. Jana w Antwerpii.
  • obraz jest jednym z najpopularniejszych obrazów religijnych w historii;
  • dzieło było wielokrotnie kopiowane i naśladowane przez innych twórców.

Warto wspomnieć, iż „Zdjęcie z krzyża” można interpretować jako symbol zwycięstwa życia nad śmiercią. Jezus, pomimo swojego wielkiego cierpienia, wreszcie zmartwychwstanie i przezwycięży śmieć. To przedstawienie to także symbol miłości, co wyraża się w postaciach Matki Bożej i Jana Ewangelisty. Obraz jest także dowodem na mistrzowskie umiejętności Rubensa jako malarza.